Onze inzet

2020 is door de coronacrisis een zwaar jaar geweest voor veel van onze inwoners. De teams in het sociaal domein hebben zich ingespannen om de effecten van de crisis op inwoners en organisaties zoveel mogelijk te verminderen. Door ondersteuning aan ondernemers en aan mensen die in de schulden dreigden te komen. Door het organiseren van noodopvang voor kinderen, extra leermiddelen beschikbaar te stellen en activiteiten voor jongeren om eenzaamheid tegen te gaan, samen met de scholen en de organisaties in de stad. En door extra contact te zoeken met kwetsbare jongeren en ouderen en het uitvoeren van een regeling om continuïteit van zorg te waarborgen. Tegelijkertijd is ‘het gewone werk’ zoveel mogelijk doorgegaan, via thuiswerken en digitale hulpmiddelen.

Evenwicht in het sociaal domein

De herijking van de strategische visie sociaal domein (april 2020) heeft als doel om een omslag in denken en in handelen van het sociaal domein te realiseren. Een beweging faciliteren om te komen van “zorgen voor” inwoners naar “zorgen dat” inwoners voor zichzelf kunnen zorgen. Te stimuleren dat zo veel mogelijk mensen actief meedoen, werken om in hun eigen onderhoud en dat van hun gezin te voorzien, zelf regie voeren over hun leven en ook bijdragen aan het welbevinden van anderen.
De strategische visie bevat vier leidende principes: een verantwoordelijke samenleving, focus op preventie, hulp en ondersteuning zo dichtbij mogelijk organiseren en effectief en efficiënt opereren. Met het implementeren van deze visie verwachten we de hulpafhankelijkheid van onze inwoners te verminderen en daardoor meer (financieel) evenwicht in het sociaal domein te realiseren. De strategische visie is de kapstok voor het beleid in de komende jaren.
We willen de beweging stimuleren naar een beter afgestemd aanbod van preventieve, laagdrempelige vrij-toegankelijke voorzieningen in plaats van geïndiceerde zorg. Waarmee we de beschikbare middelen kunnen inzetten voor zorg en ondersteuning aan huishoudens die het écht nodig hebben. Ten behoeve hiervan hebben wij het Afwegingskader Algemene voorzieningen sociaal domein (december 2020) vastgesteld. Dit afwegingskader biedt concrete handvatten om keuzes te maken bij het toekennen van subsidies aan algemene voorzieningen.
Daarnaast is een reeks van maatregelen uitgevoerd om bij te dragen aan financieel herstel zoals in de paragrafen hierna is aangegeven.

Toegang Sociaal domein

• De focus lag op het efficiënter organiseren van de toegang. GelreWerkt! is onderdeel geworden van de gemeentelijke organisatie.
• In de nieuwe integrale structuur is in alle teams gewerkt aan ‘de basis op orde’ qua capaciteit, werkprocessen, ICT en monitoring. Beleid en uitvoering is dichter bij elkaar gebracht in de teamstructuur.
• De strategische visie sociaal domein heeft ook een belangrijke rol gespeeld bij het opstellen van een nieuw vraagdocument voor Stichting Perspectief Zutphen. In de nieuwe opdracht ligt de nadruk veel meer op het versterken van de gemeenschapszin, het verbinden van mensen en organisaties in de wijk en vroegsignalering en preventie.

Werk en inkomen

• Ondanks de coronacrisis is door GelreWerkt! - in samenwerking met Team Inkomen en Handhaving - de dalende trend van het aantal bijstandsuitkeringen vastgehouden. Er was sprake van een lagere instroom; wel hebben we de uitstroom uit de uitkering zien verminderen.

• In het sociaal domein zijn verdere stappen gezet om integrale dienstverlening aan inwoners mogelijk te maken. Zo heeft het college opdracht gegeven om onderzoek te doen naar een sluitende infrastructuur voor (arbeidsmatige) dagbesteding, beschut werk, werkervaringsplekken en regulier werk. Doelstelling van het onderzoek is de ontwikkeling van inwoners in brede zin te stimuleren en regulier werken voor meer inwoners mogelijk te maken; we werken aan Waardevol Werk.
• Voor de medewerkers Sociale Werkvoorziening is 2020 een zwaar jaar geweest. Veel medewerkers behoren tot de risicogroep met betrekking tot corona en zijn daarom minder frequent op de reguliere werkplekken aanwezig geweest. We hebben met elkaar gezocht naar creatieve oplossingen om werken mogelijk te blijven maken. Daarin heeft GelreWerkt! nauw opgetrokken met haar partners en is zij werkgevers waar nodig (financieel) tegemoet gekomen.
• De uitvoering van de Tijdelijke ondersteuning zelfstandig ondernemers (Tozo) is in Zutphen succesvol verlopen. De eerste piek in april (+/- 800 aanvragen) en vervolgens een grote uitstroom in mei (+/- 500 dossiers) zijn zo snel mogelijk en vakkundig verwerkt. In totaal zijn 1.753 aanvragen behandeld waarvan 1.613 voor levensonderhoud en 140 voor bedrijfskapitaal.

• De effecten van de coronacrisis zijn ook zichtbaar in het aantal huishoudens dat gebruik heeft gemaakt van minimaregelingen. Het aantal huishoudens was al afgenomen door het ingezette beleid van harmonisatie ten opzichte van omliggende gemeenten. Het bereik in 2020 is verder verlaagd doordat inwoners thuis zijn gebleven en geen aanvragen hebben ingediend. Voor bijvoorbeeld de Meedoenregeling is het voor inwoners slechts zeer beperkt mogelijk geweest aan activiteiten deel te nemen, omdat veel activiteiten afgelast en uitgesteld zijn.
• Daarnaast lijkt er sprake van een ongewenst effect dat we de groep die de inkomensondersteuning echt nodig heeft onvoldoende bereiken. Wij gaan hierover in gesprek met samenwerkingspartners op het gebied van armoede en schulden, en kijken of we deze groep gerichter en beter kunnen bereiken.
• Voor schuldhulpverlening stond 2020 in het teken van voorbereidende werkzaamheden in het kader van wetswijzigingen in 2021. We hebben waar mogelijk voorgesorteerd op een meer preventieve aanpak en zijn gestart met een verkenning van schuldhulp aan ondernemers. Daarnaast is de dienstverlening verder geoptimaliseerd in effectiviteit en efficiency zodat een eventuele toename als gevolg van corona goed kan worden opgevangen.
• Een andere belangrijke wetswijziging, die in 2020 om voorbereidende werkzaamheden vroeg, is de Wet inburgering. Vooruitlopend op de wetswijziging in 2022 heeft GelreWerkt! statushouders begeleid op meerdere leefgebieden om een zo snel mogelijke toetreding tot de arbeidsmarkt mogelijk te maken. Zo wordt al zoveel mogelijk aangesloten bij de nieuwe eisen vanuit de wet.
• Handhaving op het gebied van werk en inkomen is in 2020 efficiënter ingericht door de werkzaamheden lokaal uit te voeren in plaats van regionaal in te kopen. Door handhaving in eigen beheer uit te voeren is integraal werken in het sociaal domein eenvoudiger te realiseren.
• Door (regulier) werk voorop te stellen binnen het sociaal domein en uitvoeringsprocessen efficiënt in te richten, zorgen we dat we in control zijn en blijven. Het werken vanuit vertrouwen en de menselijke maat stond ook centraal in de opleiding ambtelijk vakmanschap die door een aantal ambtenaren in 2020 is afgerond.
• Het tijdelijk sluiten van de bezoeklocatie aan de Henri Dunantweg in verband met de coronamaatregelen heeft op alle terreinen van werk en inkomen effect gehad. Digitale en telefonische gespreksvoering beperkt het contact. Een basisvorm van dienstverlening is het hele jaar in stand gebleven, ook op afstand zijn inwoners bediend.

Gevarieerd onderwijsaanbod

Samenwerking tussen gemeente en schoolbesturen blijft onverminderd belangrijk om de kwaliteit van onderwijs in iedere wijk en een gevarieerd onderwijsaanbod te behouden. Duurzaamheid, binnenklimaat en krimp zijn hierbij actuele thema’s. Het Masterplan Onderwijshuisvesting biedt hiervoor de inhoudelijke en financiële basis.
Er is gestart met de bouw van de Cluster IV school aan de Keucheniusstraat en plannen voor een naastgelegen kindcentrum met scholen voor regulier en speciaal onderwijs bevinden zich in de initiatieffase. Daarnaast is het ontwerpproces voor Het Kompaan (regionaal VMBO) in Noorderhaven gestart.
De verkenningsfase van de Techniekfabriek, een initiatief van onderwijsbestuurders (VMBO, MBO en Praktijkonderwijs) en een kerngroep van ondernemers in Zutphen voor samenwerking op het gebied van techniekonderwijs, is afgerond. Er ligt een kansrijk plan voor de aankoop van de voormalige Reesinkloods. De initiatiefnemers maken hiervoor zelf een plan.

Gezond en veilig opgroeien

De kaders voor de actualisatie van het Beleidsplan Jeugd zijn vastgesteld (juli 2020). De nadruk ligt op het versterken van de pedagogische samenleving en op preventie, om hiermee de noodzaak voor geïndiceerde jeugdhulp terug te dringen. Daarnaast streven we naar een deskundige eerste lijn en kwalitatief goede ondersteuning voor kinderen die intensieve jeugdhulpverlening nodig hebben.
Tegelijkertijd is de implementatie al ter hand genomen. Belangrijk doel daarbij was het realiseren van bezuinigingsmaatregelen vanuit de inhoud: betere zorg voor minder geld. Concreet is in 2020 het volgende gerealiseerd:

• De ‘blauwdruk preventie’: samen met de partners op preventiegebied is in beeld gebracht welk aanbod we missen om een doorlopende lijn van opvoed- en opgroeiondersteuning te realiseren. En het preventieve aanbod dat nodig is om op- en af- te kunnen schalen van geïndiceerde zorg. Daarmee kunnen we onze middelen meer gericht inzetten.
• De samenwerking jeugdconsulenten en huisartsen is uitgebreid van drie naar zeven groepspraktijken. De evaluatie laat zien dat de ondersteuning als effectief wordt ervaren. De jeugdconsulenten zetten andere, lichtere en meer gezinsgerichte ondersteuning in dan de huisarts zou doen. Daarmee besparen we op de kosten van dure zorg.
• De pilot ‘voor ieder kind een thuis’ heeft ervoor gezorgd dat het aantal kinderen in een residentiële verblijfsvorm is afgenomen van 32 naar 17. Dit project bestaat uit drie onderdelen: motiveren van ouders om elkaar te helpen (#opladers), werving pleegouders/realiseren gezinshuizen en de samenwerking van zorgorganisaties faciliteren om samen tot oplossingen te komen voor kinderen met complexe problematiek.
• De subsidieregelingen voor reguliere peuteropvang en voor peuteropvang op basis van een sociaal medische indicatie hebben we aangescherpt om te voldoen aan de bezuinigingsopgave. De ondersteuning aan de meest kwetsbare kinderen door voor- en vroegschoolse educatie (VVE) hebben we juist uit kunnen breiden door de inzet van extra middelen van het Rijk.
• Over ‘Kansrijke start’ heeft een inspirerende digitale netwerkbijeenkomst plaatsgevonden. Er is grote bereidheid tot samenwerking tussen de Zutphense organisaties die iets betekenen voor de eerste 1000 levensdagen van een kind (verloskundigen, kraamzorg, consultatiebureau, ziekenhuis, welzijn).
• Het project ‘Jeugdhulp in onderwijs’ is op initiatief van het Samenwerkingsverband Passend Onderwijs IJsselBerkel, de scholen en een aantal regiogemeenten van start gegaan. De kern hiervan is normaliseren. Kinderen, ouders en leerkrachten zo ondersteunen dat kinderen met gedragsproblemen gewoon kunnen meedoen op school en medicalisering wordt voorkomen. Er is begonnen op vijf scholen voor regulier basisonderwijs in Zutphen.
• Binnen de Anne Flokstra school (speciaal onderwijs cluster 3) en de school voor Speciaal Basis Onderwijs Het Mozaïek is de inzet van jeugdhulp met een individuele beschikking vervangen door de inzet van een vaste jeugdhulpverlener die zich samen met leerkrachten inzet voor alle kinderen in de groep/school. Daardoor is er meer rust op school en besparen we op kosten van individueel maatwerk.
• Voor de monitoring van de pilots Jeugdhulp in onderwijs sluiten we aan bij een grootschalig onderzoek van de Radboud Universiteit Nijmegen.

We streven naar een integrale aanpak voor de ondersteuning van jongeren in een kwetsbare situatie. Tijdens de lockdown periode hebben we vanuit de verschillende teams, in samenwerking met organisaties, extra contact gezocht met deze jongeren. Het voorgenomen plan voor het voorkomen van schooluitval en jeugdwerkloosheid hebben we echter een jaar moeten opschuiven.
We willen dat kinderen veilig opgroeien: zonder huiselijk geweld, zowel psychisch als fysiek. In 2020 hebben we ons vooral ingespannen om:

• de jeugdconsulenten te trainen in het gebruik van de wettelijke verplichte meldcode huiselijk geweld, het signaleren van huiselijk geweld en het opstellen van risicotaxaties;
• de samenwerking bij complexe casussen te stimuleren, zowel intern als tussen ketenpartners;
• de Regiovisie huiselijk geweld te realiseren.

De gemeenten in de Zorgregio Midden IJssel Oost Veluwe hebben besloten om de raamovereenkomst voor de inkoop van Wmo- en Jeugdhulpvoorzieningen te verlengen tot 31-12-2023 en ondertussen te werken aan optimalisatie van de inkoop. In Zutphen hebben we voorbereidingen getroffen om budgetplafonds voor Jeugdhulp- en Wmo-aanbieders vanaf 1-1-2021 in te voeren. Doel daarvan is gezamenlijke verantwoordelijkheid van gemeente en zorgaanbieders voor een duurzaam zorglandschap, kwalitatief en financieel.
In 2020 zijn ondanks de hiervoor genoemde bezuinigingsmaatregelen de kosten voor jeugdhulp gestegen ten opzichte van het voorgaande jaar terwijl het aantal cliënten is afgenomen. De voornaamste oorzaak daarvan is de tariefsverhoging die per 1-1-2020 werd ingevoerd (indexering naar reële tarieven als gevolg van de CAO onderhandelingen in november 2019) en enkele bijzonder dure zorgtrajecten. In onderstaande afbeelding is onder andere te zien dat het aantal cliënten bij bijna alle productcategorieën is afgenomen, maar dat de kosten van begeleiding en behandeling zijn gestegen. Alleen bij verblijf zien we een daling van cliënten en kosten, als resultaat van de hierboven genoemde pilot ‘voor ieder kind een thuis’.
Jeugdhulp 2018-2020 (betrekkingsperiode 2020, peildatum 22-2-2021)

• coördinatie van de noodopvang van kinderen van ouders in cruciale beroepen en voor kwetsbare kinderen;
• extra leermiddelen beschikbaar te stellen;
• organisaties te faciliteren om activiteiten voor jongeren te organiseren;
• de regeling voor de continuïteitsbijdrage en meerwerk zorgaanbieders uit te werken en te implementeren.

Organisatie huishoudelijke zorg

Huishoudelijke zorg is een belangrijke voorziening die vooral ouderen in staat stelt om langer zelfstandig te wonen en te leven. 2020 stond in het teken van evaluatie van de huidige overeenkomst en het uitwerken van een plan van aanpak en een visietraject voor de toekomst huishoudelijke zorg vanaf 2021, met als doel meer sturing en grip:

• De huidige overeenkomst huishoudelijke zorg loopt af op 1 september 2021. Om te kunnen komen tot een visietraject voor een nieuwe overeenkomst is de huidige overeenkomst geëvalueerd. Hiervoor is een Delta-review georganiseerd, zijn er accountmanagement-gesprekken met de gecontracteerde aanbieders gevoerd en is een cliënttevredenheidsonderzoek uitgevoerd. De resultaten worden verwerkt tot een projectplan ‘Grip op de uitvoering huishoudelijke zorg vanaf september 2021’. Dit projectplan wordt in 2021 aan het college en de raad voorgelegd.
• De gemeenteraad heeft besloten om de was- en strijkservice voorlopig als maatwerkvoorziening te blijven inkopen en niet als algemene voorziening in te richten. De met het voorstel beoogde bezuinigingen worden daardoor niet gehaald. Er is een onderzoek uitgevoerd naar alternatieve mogelijkheden voor de realisatie van algemene voorzieningen op korte en lange termijn (onder andere naar een kanteling van de dagbesteding). In 2021 wordt dit nader uitgewerkt.
• Net als in 2019 is er kritisch gekeken naar de tarieven voor huishoudelijke zorg. Hiervoor zijn bewijsstukken met betrekking tot bepaalde kostprijselementen opgevraagd bij de zorgaanbieders op basis waarvan we tot nieuwe reële tarieven zijn gekomen. De werkelijke uitgaven 2020 voor huishoudelijke zorg zijn binnen de begroting gebleven.

Waar in 2019 nog sprake was van een stijging van meer dan 10% van het aantal cliënten met huishoudelijke zorg, is het aantal cliënten in 2020 nauwelijks gestegen. Waarschijnlijk is dit het effect van corona.

Wmo Begeleiding

Voor mensen die daarop aangewezen zijn, is ondersteuning beschikbaar in de vorm van individuele Wmo begeleiding. Zutphen onderscheidt daarbij een aantal vormen van begeleiding namelijk licht, basis en complex. De in te zetten variant en duur hangt af van de mate van complexiteit van de ondersteunings- vraag.
Met ingang van 2020 is er een nieuw product Wmo begeleiding bijgekomen: begeleiding groep duurzaam. Dit product wordt ingezet bij cliënten die behoefte hebben aan structuur en intensieve begeleiding met veel herhaling (dementerenden of inwoners met niet aangeboren hersenletsel). De inzet van dit nieuwe product heeft tot een besparing geleid van €85.000 omdat het tarief lager ligt dan dat van de eerder ingezette producten.
Daarnaast zijn er in 2020 ‘Werkt-Mee’-producten ontwikkeld voor cliënten die zowel begeleiding nodig hebben als ontwikkeldoelen hebben op het gebied van werk. Dit is een mooi voorbeeld van een integrale aanpak op het gebied van de Wmo en de Participatiewet.
De gemeentelijke uitgaven voor begeleiding vormen ongeveer de helft van alle Wmo uitgaven. In de achter ons liggende jaren zijn de werkelijke uitgaven voor begeleiding gestegen. In 2019 zagen we een afvlakking van die stijging en in 2020 zien we voor het eerst de uitgaven voor begeleiding dalen. Dit is gedeeltelijk toe te schrijven aan de beweging van zwaardere (lees duurdere) naar lichtere (goedkopere) vormen van begeleiding zonder verlies van kwaliteit. Onderstaande afbeelding brengt die afschaling in 2020 goed in beeld.
Deze verminderde uitgave is in 2020 ook toe  te schrijven aan het effect van corona. Er is minder zorg ingezet en minder inwoners hebben een aanvraag ingediend. Het aantal cliënten met een indicatie begeleiding is dan ook significant minder gestegen dan voorgaande jaren (in 2019 stijging van 7%, in 2020 stijging van 2%).
Wmo 2018-2020 (betrekkingsperiode 2020, peildatum 22-2-2021)

Corona heeft zowel financieel als zorginhoudelijk veel invloed gehad op de Wmo:

• Het aantal aanvragen Wmo dat in 2020 is ingediend is, ondanks het effect van de invoering van het abonnementstarief, veel lager dan verwacht. Onze inwoners gingen er minder vaak op uit en stelden een aanvraag uit. Hierdoor is het aantal cliënten voor huishoudelijke zorg en begeleiding veel minder gestegen dan verwacht. Ook is het aantal aanvragen voor hulpmiddelen en trapliften lager dan in 2019. We verwachten dat het aantal aanvragen weer gaat aantrekken zodra de coronabesmettingen afnemen en het aantal gevaccineerde mensen toeneemt.
• Door de coronacrisis worden er indicaties afgegeven voor een kortere periode dan normaal, omdat er geen huisbezoeken kunnen worden afgelegd. Er zal dan ook eerder een heronderzoek moeten worden uitgevoerd.

Maatschappelijke opvang en begeleid wonen

In 2020 is de concept nota lokaal gezondheidsbeleid ontwikkeld en in inspraak gebracht (besluitvorming gepland in 2021). De nota biedt een kader om de preventie op het gebied van gezondheid te versterken.
Regionaal is in 2020 veel aandacht gegaan naar de aanpassingen die in verband met corona nodig waren om beschermd wonen en maatschappelijke opvang op een veilige manier te kunnen blijven bieden. Ook is de overgang van een deel van de doelgroep naar de Wet Langdurige Zorg voorbereid.
Lokaal is het protocol Opstapwoningen uitgevoerd en positief geëvalueerd, waardoor de overstap van wonen in een instelling naar zelfstandig wonen, verbeterd is.
De verbinding tussen de regionale voorzieningen van beschermd wonen en de lokale voorzieningen op het gebied van onder andere Wmo, jeugdhulp en terreinen als veiligheid en wonen, is versterkt. Dit is gedaan door in de praktijk aan de gang te gaan met de meest ingewikkelde casussen op het snijvlak van de verschillende domeinen.

Multiprobleemhuishoudens

In 2020 hebben we in een kleinschalig project praktijkervaring opgedaan met de doorbraakmethode van het Instituut voor Publieke Waarde (IPW). Consulenten uit diverse teams in het sociaal domein zijn met de methode aan het werk gegaan om huishoudens met een stapeling van problemen beter en efficiënter te ondersteunen. Binnen het project hebben we geconstateerd dat de inzet van de doorbraakmethode waardevol is, zowel op inhoud als qua maatschappelijk rendement.
We onderzoeken of we de doorbraakmethode in 2021 breed kunnen implementeren binnen de reguliere teams in het sociaal domein.

Stimuleren sporten en bewegen

In 2020 is de Visie sport en bewegen gemeente Zutphen door de raad vastgesteld. In de visie zijn vier doelstellingen opgenomen voor sport en bewegen in de gemeente Zutphen:

• Het versterken van de samenwerking tussen sport en het sociaal domein en gezondheid.
• Het vitaliseren van verenigingen.
• Het ontwikkelen van plannen voor de binnensportaccommodaties zodat we op langere termijn een toekomstbestendige sportinfrastructuur hebben in de gemeente Zutphen.
• Meer grip en regie op de exploitatie van sportaccommodaties waar de gemeente aan bijdraagt.

De komende jaren werken we aan de realisatie hiervan. In 2020 zijn de volgende zaken uitgevoerd:

• Sportaanbieders zijn ondersteund in de uitwerking van de coronamaatregelen.
• Buurtsportcoaches (11 fte) zijn ingezet op scholen, bij (sport-)verenigingen en diverse andere organisaties in het sociaal domein.
• Het Zutphens Sportakkoord is vertaald in een regeling op basis waarvan sportaanbieders een beroep konden doen op een bijdrage in de organisatie van activiteiten.
• Een businesscase is opgesteld voor een Zutphens Sport- en accommodatiebedrijf. In 2021 vindt besluitvorming plaats waarna we de nieuwe organisatiestructuur voor sport opzetten.
• Er is (groot) onderhoud gepleegd aan sportaccommodaties, waar onder de ombouw van de kunstgrasvelden korfbal, de renovatie van het kunstgrasveld AZC en het aanbrengen van voorzieningen op kunstgrasvelden om de verspreiding van rubberkorrels te voorkomen.